Wat is snuffelziekte?

Progressieve atrofische rhinitis (PAR) is de ernstigste vorm, zowel in klinische uiting als in economische schade, en wordt veroorzaakt door toxigene (‘gifstof producerende’) Pasteurella multocida (DNT-positieve P. multocida) en Bordetella bronchiseptica. De aantasting van de neusschelpen is onomkeerbaar. Niet-progressieve atrofische rhinitis (NPAR) wordt veroorzaakt door toxigene B. bronchiseptica. Bij deze vorm zijn de letsels omkeerbaar, wat betekent dat de neus weer kan genezen. De tijdelijke aantasting van het neusslijmvlies en de neusschelpen treedt voornamelijk bij gespeende biggen op.

De bacteriën P. multocida en B. bronchiseptica zijn op bijna alle varkensbedrijven aanwezig. De progressieve vorm van AR komen we in Nederland gelukkig nauwelijks meer tegen omdat de meeste fokkerijbedrijven vrij zijn van “DNT-positieve P. multocida”. Er zijn wel andere P. multocida stammen aanwezig, maar niet meer die specifieke bacteriestam die PAR kan veroorzaken. ‘NPAR’ veroorzaakt door B. bronchiseptica is wel van belang in Nederland. De bacterie B. bronchiseptica is ook een primaire oorzaak van longontsteking en is een van de belangrijke ziekteverwekkers in het Porciene Respiratoir Ziektecomplex (PRDC). Het aantal dieren dat klinisch ziek is, vormt eigenlijk slechts het topje van de ijsberg qua besmette dieren. Er zijn op hetzelfde moment ook veel varkens besmet die (nog) klinisch gezond zijn. Besmetting treedt meestal op heel jonge leeftijd op, via neus-neus contact tussen zeug en big. Na het spenen wordt horizontale spreiding van big tot big belangrijker. De bacterie spreidt ook van dier tot dier via vloeistofdeeltjes die in de lucht zweven.

Wat zijn de gevolgen van een besmetting?

Niet iedere big die besmet wordt met B. bronchiseptica zal niet-progressieve snuffelziekte ontwikkelen. Er zijn verschillende dier- en omgevingsfactoren die het risico verhogen, zoals onvoldoende biestopname of een te lage concentratie aan Bordetella-antistoffen in de biest, een hoge bezettingsgraad, het mengen van dieren, het optreden van co-infecties en een hoge concentratie ammoniak en/of stof in de stal. Daarnaast heeft niet iedere Bordetella bacterie hetzelfde ziekteverwekkend vermogen.

Wanneer is het zinvol om onderzoek te doen?

Als u de volgende klachten herkent bij de gespeende biggen op uw bedrijf, is het zinvol om te onderzoeken of B. bronchiseptica aanwezig is en NPAR veroorzaakt.

• (Plots) veel biggen die niezen
• Aanhoudend niezen en/of een kuchje doorheen de biggenstal
• Neusvloei: wit(geel) en troebel van uitzicht
• Verminderde eetlust
• Verminderde groei: 25 tot 40 gram minder per dag
• Noodzaak om regelmatig te behandelen omwille van luchtwegklachten
• Biggen zijn erg gevoelig voor streptokokken infecties en de ziekte van Glässer

Zo stelt u de diagnose

De diagnose van NPAR wordt gesteld via een combinatie van onderzoeken:

1. Klinisch onderzoek (niezen, neusvloei, verminderde groei, symptomen van PRDC, etc.).
2. Sectie + visuele beoordeling van de dwarsdoorsnede van de neus.

Vanwege de voorbijgaande letsels dient dit onderzoek niet op slachtleeftijd te gebeuren maar bij gespeende biggen of jonge vleesvarkens die gestorven of geëuthanaseerd zijn; Op de dwarsdoorsnede wordt gekeken naar de aantasting (atrofie) van de neusschelpen. Zie afbeelding 1. Voor de neusscore wordt het scoresysteem gebruikt dat beschreven staat in de Europese Farmacopee (score 0-4 per neusschelp; score 0-2 voor het neustussenschot, maximum score 18, hoe hoger de score, hoe erger de letsels).

3. Het aantonen van B. bronchiseptica via kweek of PCR onderzoek.

HIPRA ondersteunt dierenartsen en varkenshouders bij het stellen van de diagnose. Allereerst via de diagnostische service ‘Rhinicheck’, waarbij via PCR onderzoek wordt nagegaan of de twee bacteriën aanwezig zijn in een koppel biggen. Dat gaat op een niet-invasieve manier via het verzamelen van speekselmonsters met kauwtouwen. Als de koppel geïnfecteerd is met DNT-positieve P. multocida en/of B. bronchiseptica test het speeksel positief. Een positieve Rhinicheck is aanleiding voor verder onderzoek om de diagnose te bevestigen.

Daarnaast heeft HIPRA in samenwerking met wetenschappers de ‘AI Diagnos’ tool ontwikkeld om de aantasting van neuzen door snuffelziekte te bepalen aan de hand van enkele klikken. Met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) worden foto’s van neusdoorsnedes geanalyseerd en wordt de score toegekend.

Wilt u graag meer weten over snuffelziekte, neem dan contact op met een van onze dierenartsen: Josine Beek +31 6 8299 1395 of Eric van Esch +31 6 1431 0007.