Analyse: Kabinetsval stort boeren nog langer in onzekerheid
„Nederland krijgt nooit meer het rechtse beleid dat we in handen hadden“, zei Caroline van der Plas kwaad, nadat Geert Wilders had aangekondigd dat de PVV zijn steun onder het kabinet introk. Haar kwaadheid is te verklaren; de landbouw kent nog steeds veel problemen, en het is onwaarschijnlijk dat een nieuwe regering op landbouwbeleid een koers gaat uitzetten die in lijn is met de ideeën van de BoerBurgerBeweging.
Veel van de problemen die de sector anderhalf jaar geleden, bij de vorige verkiezingen, plaagden, zijn nog steeds niet opgelost. We hebben nog steeds een mestcrisis, met weinig uitzicht op een nieuwe derogatie. De regering had erop gerekend dat dat makkelijker zou zijn met een nieuwe, ‘boervriendelijkere’ Europese Commissie, maar die heeft laten weten dat Nederland toch echt zijn eigen problemen moet oplossen.
Ook zit Nederland nog steeds met een stikstofcrisis. Het probleem bleek hardnekkiger dan minister Wiersma bij haar aantreden had ingeschat, en er moest een ministeriële commissie aan te pas komen om met een begin van een oplossing te komen. Volgens dat plan zou de datum waarop 70 procent van de Natura 2000-gebieden onder de Kritische Depositie Waarde moet komen, met vijf jaar verlengd worden - van 2030 naar 2035 - en zou een rekenkundige ondergrens worden ingevoerd, waarmee geen vergunning nodig zou zijn voor kleine stikstofemissies. Daarmee zouden PAS-melders geholpen worden en zou vergunningverlening worden losgetrokken. Die wetsvoorstellen moesten nog door de Tweede en Eerste Kamer worden geloodst, maar het is onzeker of dat gaat lukken onder een demissionaire minister.
Vertraging en onzekerheid
Nieuwe verkiezingen zullen waarschijnlijk ergens in het najaar komen - in oktober of november. Daarna komen er nieuwe coalitie-onderhandelingen, en dat zou wel eens lang kunnen duren omdat weinig partijen de PVV nog genoeg vertrouwen om met die partij een coalitie te vormen. Al die tijd zullen we een demissionaire regering hebben, en die kan weinig besluiten nemen.
De vraag is wat een demissionair kabinet nog kan doen. Toen het kabinet nog missionair was had het al weinig slagkracht. Op verschillende punten, zoals met stikstof, bleken binnen de coalitie niet alle neuzen dezelfde kant op te staan. Die verschillen zullen nog sterker opspelen nu partijen niet meer gebonden zijn aan het regeerakkoord. Daarbij zullen veel onderwerpen controversieel worden verklaard, en dus stil komen te liggen tot er een nieuwe, missionaire, regering komt.
LTO-voorzitter Ger Koopmans liet dan ook weten teleurgesteld te zijn. „Deze coalitie is de meerderheid kwijt, en dat leidt tot vertraging op tal van dossiers“, zei hij op Radio1. „Boeren en tuinders zijn al jarenlang aan het wachten op oplossingen, en nu krijgen we weer vertraging.“
Hij onderkent dat de stikstofemissie, ook in de landbouw, omlaag moet. Dat is volgens hem de enige manier om ruimte te krijgen voor vergunningverlening en voor een wijziging van de stikstofwet. „We hadden daar plannen voor aangeleverd, maar boeren en tuinders blijven nu nog langer in onzekerheid zitten.“
NAJK-voorzitter Roy Meijer noemt de kabinetsval ‘een complete puinhoop’. „Jonge boeren en tuinders staan na zes jaar stilstand nog steeds met lege handen.“ Hij stelt dat dit weer eens laat zien dat de politiek vooral met zichzelf bezig is, en niet met de uitdagingen waar het land voor staat. „Jonge boeren en tuinders weten nog steeds niet waarin ze moeten investeren, aan welke regels ze moeten voldoen, op welke juridische zekerheid ze kunnen bouwen.“
BBB
De toekomst van de BBB is ook onzeker. Vooral waar het deelname aan een nieuwe regering betreft. De partij, die nu nog zeven zetels in de Tweede Kamer heeft, staat in de peilingen op de helft. Maar de grootste troef in de partij is dat ze, met zestien zetels, de grootste is in de Eerste Kamer, en een coalitie daar aan een meerderheid kan helpen. Maar die meerderheid heeft ze voorlopig nog maar tot de nieuwe provinciale verkiezingen in 2027, en het is niet waarschijnlijk dat de partij dan net zo succesvol zal zijn. Bovendien hebben de afgelopen weken al twee BBB-senatoren de partij verlaten, waardoor de fractie weer kleiner is geworden. Daarmee komt er waarschijnlijk geen expliciet boervriendelijke partij in een nieuwe regering.
Ger Koopmans zag dat vooralsnog niet als een groot nadeel. „We hebben te maken met meerderheden in de Tweede Kamer“, zei hij op de radio, „niet met één partij. Er zijn andere partijen die ook het beleid van minister Wiersma ondersteund hebben.“
