5 feiten over griep bij varkens die iedere varkenshouder moet kennen!

1: Griepinfecties bij varkens zijn niet langer seizoensgebonden

Vroeger werd varkensgriep vooral gezien als een seizoensgebonden ziekte, een infectie die vooral in de koudere maanden opdook en daarna weer verdween. Tegenwoordig blijft het griepvirus op veel varkensbedrijven continu circuleren en zijn er het jaar rond gezondheidsproblemen door griepinfecties. Kenmerkend is dat de infectie vaak op dezelfde leeftijd terugkeert bij opeenvolgende biggengroepen.

Jonge biggen zijn zeer vatbaar voor griepinfecties en hebben een cruciale rol bij de instandhouding van griepinfecties op varkensbedrijven. In een varkensbedrijf worden er continu biggen geboren, gespeend en verplaatst. Deze constante dynamiek creëert de ideale omstandigheden voor het griepvirus om zich permanent te blijven verspreiden. (1)

Omdat jonge biggen niet eerder in contact kwamen met griepvirussen, zijn de antistoffen die ze via de biest van de zeug hebben gekregen hun enige vorm van bescherming tegen griepinfecties. Door de zeugen te vaccineren tegen klassieke en pandemische griepvirussen kan men de bescherming van biggen door biestantistoffen tijdens de eerste levensweken optimaliseren. Het is belangrijk om te beseffen dat biestantistoffen jonge biggen beschermen tegen de klinische symptomen van een griepinfectie, maar ze kunnen niet volledig verhinderen dat biggen geïnfecteerd worden met het griepvirus. Bovendien neemt de bescherming door biestantistoffen ook af naarmate de biggen ouder worden. Gemiddeld valt de bescherming door biestantistoffen weg rond 5 weken leeftijd. Om oudere biggen en vleesvarkens te beschermen tegen griepinfecties moet men deze dieren zelf vaccineren.

2: Griepvirussen kunnen zowel van varkens naar mensen als van mensen naar varkens worden overgedragen

Mensen kunnen geïnfecteerd worden door griepvirussen die bij varkens circuleren en omgekeerd kunnen ook mensen het griepvirus overdragen naar varkens. Deze tweerichtingsbesmetting noemen we een zoönose (van dier op mens) en een omgekeerde zoönose (van mens op dier).

Varkensgriepvirussen kunnen in sommige gevallen overspringen naar mensen. Dit gebeurt vooral bij mensen die vaak en nauw contact hebben met varkens zoals varkenshouders, medewerkers van varkensbedrijven en dierenartsen. De besmetting bij mensen gebeurt meestal door direct contact met besmette varkens, het inademen van vochtdruppeltjes die vrijkomen wanneer zieke varkens hoesten of niezen of door contact met besmette materialen zoals voederbakken, gereedschappen en kleding.

De klachten bij mensen lijken vaak op een gewone griep, maar soms kunnen de klachten ernstiger zijn. Vooral jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem lopen extra risico.

De besmetting kan ook andersom gebeuren, van de mens naar het varken. Wanneer een dierverzorger griep heeft en toch in de stal werkt, kan het virus gemakkelijk worden overgedragen op de varkens. Dit is risicovol omdat menselijke griepvirussen zich in varkens kunnen vermengen met varkensgriepvirussen, wat nieuwe griepvarianten kan opleveren. Daarnaast levert het ook een rechtstreeks gezondheidsrisico op voor uw varkens, omdat ze goed ziek kunnen worden van menselijke griepvirussen.

Overdracht van griepvirussen van de mens naar het varken treedt vaker op dan overdracht van het varken naar de mens. (2,3) Om varkens te beschermen tegen menselijke griepvirussen zijn volgende voorzorgsmaatregelen belangrijk:

• Vermijd contact met varkens als u griepverschijnselen heeft.
• Gebruik beschermingsmiddelen: draag een mondmasker en handschoenen in de stal.
• Laat u jaarlijks vaccineren tegen de seizoensgriep.
• Was altijd goed uw handen na contact met varkens of materialen uit de stal.
• Observeer uw varkens goed en wees aandachtig voor griepachtige symptomen zoals hoesten, koorts of verminderde eetlust.

3: Pandemische griepvirussen worden overal in Nederland aangetroffen

Het griepvirus is een zeer veranderlijk virus. Hierdoor is een grote genetische variatie in de griepvirussen die circuleren in de varkenspopulatie. De griepvirussen worden ingedeeld in 2 grote groepen, de klassieke griepvirussen en de pandemische griepvirussen. De pandemische griepvirussen zijn ontstaan uit de Mexicaanse griep die in 2009 een wereldwijde griepuitbraak of pandemie veroorzaakte bij de mens. Inmiddels zijn pandemische griepvirussen wijdverspreid in de varkenspopulatie en worden ze ook in de Nederlandse varkensstapel frequent aangetroffen. Uit een monitoringsonderzoek (4) waarbij 511 griepstammen getypeerd werden die in de periode januari 2018 tot en met september 2024 op Nederlandse bedrijven werden aangetroffen, bleek dat 1 op de 3 stammen van het pandemische type was. Deze griepstammen werden verspreid over heel Nederland aangetroffen.

4: Vaccins tegen klassieke griepvirussen beschermen niet tegen pandemische griepvirussen

Door de grote genetische verschillen tussen klassieke en pandemische griepvirussen is er geen kruisbescherming. Dit wil zeggen dat vaccins op basis van klassieke griepvirussen niet beschermen tegen pandemische griepinfecties en omgekeerd. Daarom zijn er op de Nederlandse markt twee griepvaccins beschikbaar, een vaccin tegen de klassieke grieptypes H1N1, H1N2 en H3N2 en een vaccin op basis van het pandemische grieptype H1panN1.

5: In een varkensbedrijf kunnen meerdere griepstammen tegelijk circuleren

Op één varkensbedrijf kunnen tegelijkertijd meerdere griepvirussen circuleren en zelfs een individueel varken kan tegelijkertijd met meerdere griepvirussen geïnfecteerd zijn. Dit laatste is risicovol, omdat deze virussen genetisch materiaal kunnen uitwisselen, waardoor er nieuwe griepvarianten of zogenaamde reassortanten gevormd worden.

Bronnen

1. Lagan et al. (2024). Swine influenza A virus infection dynamics and evolution in intensive pig production systems. Virus Evol. 2024 Feb 27;10(1):veae017.
2. Markin et al. Reverse-zoonoses of 2009 H1N1 pandemic influenza A viruses and evolution in United States swine results in viruses with zoonotic potential. PLoS Pathog. 2023 Jul 27;19(7):e1011476.
3. Hennig et al. Are pigs overestimated as a source of zoonotic influenza viruses? Porcine Health Management (2022) 8:30.
4. Cornelis et al. (2025). Historical evolution of Swine Influenza virus subtypes in the Netherlands 2018-2024. Proceedings of the 16^th ESPHM conference, Bern.