Column: Stevige kritiek op Ecologische Autoriteit
Hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening Ronald Meester is de eerste onderzoeker die kritisch naar de adviezen van de Ecologische Autoriteit keek en daarover een peer reviewde publicatie uitbracht. Meester bevestigt in zijn rapport wat anderen en ik zelf al eerder constateerde. De Ecologische Autoriteit vertrouwt blind op de berekeningen van Aerius in relatie tot de kritische depositiewaarde voor stikstof. Maar als een belangenvereniging van boeren zoiets zegt of een journalist die actief is binnen het landbouwdomein, heeft dat natuurlijk minder impact dan een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse regering.
Natuurdoelanalyses
Het is daarom interessant om te zien hoe Meester te werk ging en welke conclusies hij trok. Hij analyseerde 133 natuurdoelanalyses van de provincies en de adviezen daarover van de Ecologische Autoriteit. Dat deed hij deels geautomatiseerd met behulp van AI en door gesprekken te voeren, zoals met de Ecologische Autoriteit zelf. Meester wilde daarbij weten hoe provincies en de Ecologische Autoriteit omgingen met de onzekerheden rondom de Aerius-berekeningen en de kritische depositiewaarden.
In de natuurdoelanalyses worden die berekeningen en waardes ‘letterlijk genomen’. Meester somt in zijn onderzoek een hele serie citaten op waaruit dat blijkt. Een interessant voorbeeld uit de NDA van het Bargerveen is: ‘De KDW is de grens waarboven schade aan het habitattype optreedt.’ Naast het letterlijk nemen van de berekening en waarden is deze definitie ook nog eens onjuist. Stikstofdepositie boven de KDW betekent dat er een kans is op beïnvloeding of verslechtering. Niet dat die sowieso optreedt.
Adviezen Ecologische Autoriteit
De conclusie van Meester over de adviezen van de Ecologische Autoriteit is niet veel beter. Meester: „Er is geen spoor te vinden van onzekerheid in Aerius-uitkomsten, de KDW’s en de consequenties die deze uitkomsten hebben op de onderzochte ecologie. Er wordt dus, metaforisch gesproken, een ecologie getoond waaraan ‘knoppen’ zijn verbonden waar naar believen aan kan worden gedraaid, met bijbehorende schijnbaar voorspelbare ecologische uitkomsten.”
Het is echt forse kritiek. In het instellingsbesluit van de Ecologische Autoriteit staat dat het één van haar taken is: ‘te adviseren over relevante wetenschappelijke inzichten voor besluitvorming ten aanzien van brede ecologische vraagstukken, met inbegrip van vraagstukken over klimaat en abiotische randvoorwaarden voor natuur zoals bodem, water en atmosferische depositie.’
Volgens Meester volgt hieruit dat de Ecologische Autoriteit alleen goed kan adviseren als ze de wetenschap in al haar facetten zelf goed doorgrond. En dat betekent dat ze ook rekening moet houden met de onzekerheden en daar blijk van moet geven in de adviezen. Maar dat doet de Ecologische Autoriteit niet.
Tunnelvisie
De Ecologische Autoriteit doet eigenlijk het tegenovergestelde. Een citaat van de Ecologische Autoriteit in één van haar adviezen is: ‘hoe groter de overschrijding van de kritische depositiewaarde, hoe ingrijpender de maatregelen die nodig zijn’.
Meester toont in zijn onderzoek aan dat het rotsvaste vertrouwen van de Ecologische Autoriteit in Aerius en KDW een ‘maat is voor de actie die ondernomen zou moeten worden’, onjuist is. In de eerste plaats zijn er grote onzekerheden, waardoor helemaal niet vastgesteld kan worden dat de berekende stikstofdepositie klopt. Datzelfde geldt voor de KDW’s. Daarnaast kan statistiek en een model al helemaal niets zinnigs zeggen over de impact van de maatregelen die nodig zijn.
Volgens Meester lijkt er bij de Ecologische Autoriteit sprake te zijn van een ‘zekere tunnelvisie’. Tot die conclusie kwam ik zelf ook al tijdens de eerste persconferentie van de Ecologische Autoriteit in het voorjaar van 2023. Ik vroeg voorzitter Hans Mommaas toen of ze al een vooringenomen standpunt hadden ingenomen over stikstof. Hij ontkende dat maar ontkrachtte dat direct weer door te zeggen de natuur er slecht voor staat en dat stikstof ‘echt een doorslaggevende rol’ speelde.
Krammer-Volkerak
Meester illustreert die tunnelvisie aan de hand van een citaat uit het advies van de Ecologische Autoriteit over de NDA Krammer-Volkerak: ‘De NDA stelt dat stikstofdepositie, ten opzichte van andere drukfactoren, voor het gebied maar een beperkt knelpunt is. Ook hexagonen die in Aerius geen overschrijding van de KDW laten zien blijken in het veld wel degelijk de negatieve effecten van stikstofoverbelasting, zoals verruiging, te ondervinden.”
Je zou nog kunnen concluderen dat als de onzekerheden zo groot zijn, dat het best kan kloppen dat die gebieden te lijden hebben onder stikstofdepositie. We weten het op basis van Aerius en de KDW gewoon niet, dus het kan. Alleen een Ecologische Autoriteit die zich op wetenschap baseert, moet dat dan wel onderbouwen. Anders is het alleen maar een mening. Verruiging kan namelijk veel oorzaken hebben.
Reactie Ecologische Autoriteit
Ik heb de Ecologische Autoriteit gevraagd wat ze vinden van dit eerste onderzoek over hen. In eerste instantie was het antwoord dat ze het ‘van horen zeggen’ hadden, want het rapport was niet met hen gedeeld. Na doorvragen bleken er toch enkele mensen naar het rapport gekeken te hebben, en kwamen ze tot de volgende reactie.
„De Ecologische Autoriteit staat voor het belang van een navolgbare en betrouwbare natuurboekhouding. Wij hebben ruim honderddertig natuurdoelanalyses van de provincies voor hun Natura 2000-gebieden getoetst op alle drukfactoren, voorgestelde beheermaatregelen en hun ecologische effecten in het veld. De natuurdoelanalyses bevatten geen stikstofbronmaatregelen en AERIUS beoordelen viel niet binnen onze opdracht.”
Het is jammer dat de Ecologische Autoriteit niet inhoudelijk op de kritiek van Meester in gaat. Misschien komt dat nog. De waarde van een autoriteit kun je afleiden aan de hand van de kwaliteit van hun uitspraken of adviezen. Dus als in nieuwe adviezen rekening is gehouden met de kritiek van Meester, dan is dat natuurlijk ook prima. Even afwachten maar.
