Definitief geen derogatie voor Nederland in 2026: 'Zeer teleurstellend'
'Voor agrariërs betekent de inhoud van de brief van de Europese Commissie dat het in 2026 niet mogelijk zal zijn een derogatievergunning aan te vragen en dat er conform de norm uit de Nitraatrichtlijn maximaal 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare geplaatst mag worden. Ik vind dit besluit van de Europese Commissie zeer teleurstellend', schrijft Wiersma.
Volgens Wiersma gaat de Europese bewindsvrouw voorbij aan het doel. 'Wat mij betreft moet het uiteindelijke doel, het verbeteren van de waterkwaliteit, voorop staan. Zoals ik bij bovengenoemd verzoek voor een nieuwe derogatie heb aangegeven, lag op de bedrijven die gebruik maakten van de derogatie in 2023 in de meeste regio's de gemiddelde nitraatconcentratie in het bovenste grondwater onder de norm van 50 milligram per liter, vanwege het relatief grote areaal grasland van deze derogatiebedrijven.'
Omzetten naar bouwland
Ook heeft de afbouw van de huidige derogatie een zeer grote negatieve impact op het inkomen en toekomstperspectief van de boer, stelt Wiersma. 'En bestaat het risico dat steeds meer melkveehouders hun graslandpercelen zullen omzetten naar (meer lucratieve) bouwlandpercelen met alle negatieve gevolgen van dien op de waterkwaliteit', schrijft Wiersma aan de Tweede Kamer.
Het kabinet zal zich beraden op de inhoud van de brief en eventuele vervolgstappen en de Tweede Kamer op korte termijn na het Kerstreces een uitgebreidere reactie sturen. De brief van Roswall is hier te lezen.
De brief van Roswall: Slechte waterkwaliteit, niet afromen, niet invoeren 8e actieprogramma Nitraat én ontbreken stikstofbeleid zitten Nederland in Europa dwars
Belangrijke fragmenten uit de brief, vertaald met ChatGPT
'In vervolg op onze correspondentie van deze zomer over uw verzoek om een nieuwe derogatie onder de Nitraatrichtlijn voor het uitrijden van mest boven de gebruiksnorm, moet ik openhartig zijn: onze grondige beoordeling van de technische gegevens, evenals de uitwisselingen die wij de afgelopen maanden hebben gehad, leiden tot de conclusie dat niet is voldaan aan de voorwaarden voor een dergelijke derogatie.'
'Zoals wij bespraken tijdens onze ontmoetingen in april en november, staat Nederland nog steeds voor zeer ernstige uitdagingen bij het beheer van nitraten en stikstof. Een verdere derogatie zou deze druk vergroten op een moment dat waterkwaliteit en stikstofverontreiniging nog steeds een urgent probleem vormen en terwijl het afbouwtraject onder de bestaande derogatie nog niet is voltooid.'
'Juist omdat Nederland onder zulke grote druk staat, is het van essentieel belang de maatregelen in het concept van het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn te versterken om deze structurele problemen aan te pakken.'
'Wij begrijpen dat de huidige regering heeft besloten de ontwikkeling van een nieuw actieprogramma over te laten aan een nieuw kabinet. Tevens is besloten dat in de tussentijd het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn en de algemene voorwaarden van de derogatie 2022-2025 in 2026 van kracht blijven. Dit betekent echter dat de norm van 170 kg stikstof per hectare per jaar voor mesttoediening in alle gebieden zal gelden. Het blijft van cruciaal belang de reeds overeengekomen maatregelen volledig uit te voeren, met name de reductie van de mestproductie.'
'Het recente wetsvoorstel om de verplichte vermindering van mestproductierechten voor varkens en pluimvee te schrappen, dreigt deze voorwaarde te ondermijnen, die een hoeksteen vormt van het pakket dat is overeengekomen om de derogatie haalbaar te maken.'
'De Commissie staat klaar om Nederland te blijven ondersteunen bij het aanpakken van deze uitdagingen. De aankomende wijzigingen rond RENURE zullen, zodra zij zijn omgezet in Nederlandse wetgeving, zekerheid moeten bieden aan boeren bij de uitvoering van de Nitraatrichtlijn. In bredere zin willen wij via de Waterweerbaarheidsstrategie, de Visie voor Landbouw en Voedsel en het nieuwe voorstel voor het GLB-kader met u samenwerken aan geïntegreerde gebiedsgerichte benaderingen die zowel water beschermen als de weerbaarheid en concurrentiekracht van de Nederlandse landbouw versterken.'
'Hoewel ik de ernst van de situatie moet benadrukken, wil ik ook onderstrepen dat de Commissie Nederland in deze complexe kwestie zal blijven ondersteunen. Wij blijven ons inzetten om uw partner te zijn bij het realiseren van oplossingen die in de praktijk werken voor Nederlandse boeren, terwijl wij tegelijkertijd het Europese milieu voor de volgende generatie beschermen.'
Hoogachtend,
Jessika Roswall
Uit de bijlage:
'Naast deze elementen is een ander belangrijk aspect dat de productie, het beheer en het uitrijden van mest een belangrijke bron van ammoniakemissies vormen, die verantwoordelijk zijn voor negatieve gezondheidseffecten door verslechtering van de luchtkwaliteit en voor stikstofdepositie op kwetsbare natuur, die kan worden beïnvloed door extra mesttoediening, wat voor veel Nederlandse Natura 2000-gebieden het geval is.'
'De jurisprudentie is duidelijk dat extra mesttoediening geen nadelige gevolgen mag hebben voor de instandhoudingsdoelstellingen van habitats en soorten die onder EU-recht worden beschermd. Daarom was het afbouwen van de derogatie, naast het verbeteren van de waterkwaliteit, ook bedoeld om bij te dragen aan de vermindering van ammoniakemissies uit de veehouderij en werd dit beschouwd als een essentieel onderdeel van de geplande reductie.'
'De ontwikkeling in 2025 is niet gunstig. Enerzijds heeft het Planbureau voor de Leefomgeving vastgesteld dat de nationale wettelijke doelen voor stikstofdepositie op natuur zelfs zonder nitraatderogatie ver buiten bereik liggen, terwijl Nederland op grond van een rechterlijke uitspraak van januari 2025 verplicht is de verslechtering van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden te stoppen. De door de Nederlandse regering voorgestelde maatregelen om ammoniakemissies uit de landbouw te verminderen vallen buiten de reikwijdte van deze analyse, afgezien van de constatering dat zij nog niet zijn ingevoerd. Wetenschappelijke beoordelingen hebben geconcludeerd dat deze maatregelen onvoldoende zouden zijn om de noodzakelijke reductie van ammoniakemissies te realiseren en dat een nitraatderogatie in deze context de vereiste reductie-inspanning verder zou vergroten.
