NVWA kreeg 81 meldingen van Afrikaanse varkenspest in 2019

Deze meldingen kwamen van boswachters, provincies en Rijkswaterstaat bij het vinden van een dood wild zwijn in de natuur. Ook dierenartsen melden als ze een mogelijk ziek varken zien bij boerderijen of slachterijen.

Sinds 1986 is er geen geval van Afrikaanse varkenspest meer geweest in Nederland. „Toch blijft die kans aanwezig”, zegt inspecteur Marcel Spierenburg van de NVWA. Menselijk handelen is volgens hem het grootste risico voor de verspreiding van deze vorm van varkenspest. Spierenburg werkt bij het NVWA Incident- en Crisiscentum (NVIC) van de afdeling Incident en Crisisbeheersing (ICB).

Wanneer er een melding komt van het vermoeden van varkenspest, wordt een bloedmonster genomen bij deze dieren. „Die gaan naar een laboratorium. Binnen acht uur is de uitslag bekend”, legt Spierenburg uit.

Besmettingsroute via Oost-Europa

De Afrikaanse varkenspest komt oorspronkelijk uit Afrika. Via de Kaukasus, Rusland en landen in Oost-Europa is het virus steeds dichterbij gekomen. Varkens en wilde zwijnen kunnen op diverse manieren besmet raken met het virus. Bijvoorbeeld door direct contact met soortgenoten, of door het eten van besmet voedsel.

De risico’s zijn vooral hoog in Oost-Europese landen zoals Roemenië, Bulgarije en Hongarije. „Daar heb je veel kleine boerderijen met weinig varkens. De veiligheid is daar niet optimaal, er is sprake van gebrekkige huisvesting, geen goede hygiëne en slechte afscheidingen. Varkens kunnen daardoor makkelijker in contact komen met wilde zwijnen”, zegt Spierenburg.

In Oost-Europa wordt ook veel gedroogde worst gegeten. Het virus kan daar lang in overleven. In bevroren vlees zelfs jaren. Daarom is het binnen de EU ook verboden om keukenafval te voeren aan varkens. „Zo kan dat besmette stukje worst namelijk in de maag van een varken terechtkomen”, legt Spierenburg uit. Hij acht de kans groot dat de zwijnen in België destijds ziek zijn geworden door het eten van besmet voedsel op parkeerplaatsen.

Parkeerplaatsen

Om dit in Nederland te voorkomen heeft de NVWA, samen met de varkenssector in 2019 veel gedaan om reizigers op de parkeerplaatsen te informeren. „We hebben flyers gemaakt met aanwijzingen voor toeristen, vrachtwagenchauffeurs en zakelijke reizigers", legt teamleider Arco van der Spek van het NVIC uit. „Ook zijn er borden geplaatst op parkeerplaatsen om chauffeurs te informeren om geen etensresten in de natuur te gooien.”

Op deze parkeerplaatsen wordt volgens de NVWA dan ook regelmatig gecontroleerd of de borden er nog staan, er een goede afscheiding is met de natuurlijke omgeving en dat prullenbakken worden geleegd. Samenwerking is daarbij belangrijk, vindt Van der Spek. „Na de uitbraak van Afrikaanse varkenspest bij wilde zwijnen in België, in september 2018, is er een preventieteam opgericht. In dit team zitten vertegenwoordigers van het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de NVWA, de Gezondheidsdienst voor Dieren en de verschillende partijen uit de varkenssector. Dit team bespreekt regelmatig de actuele situatie en bepaalt welke preventieve acties nodig zijn om zo het risico op een varkenspestuitbraak in Nederland zo klein mogelijk te houden.”

Provincies

Daarnaast is er regelmatig overleg met de provincies, omdat zij verantwoordelijk zijn voor het wildbeheer. Om te kijken hoe de samenwerking in de praktijk verloopt, wordt er ook geoefend met de verschillende partijen. Bijvoorbeeld door een varkenspest-uitbraak bij wilde zwijnen na te bootsen. „We zijn dus goed voorbereid, maar verbeterpunten zijn er altijd", zegt Van der Spek.