De stip op de horizon van Marc van der Lee

Er is één woord dat Nederlandse beleidsmakers en belangenorganisaties in hun achterhoofd moeten houden wanneer zij werken aan de toekomst van de Nederlandse landbouw in 2030: ruimte. In een tijdperk van veranderingen is ruimte voor alles en iedereen bittere noodzaak.

Verleden en heden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De toekomst bestaat bij de gratie van het los (durven) laten van het verleden. Dat is geen gemakkelijk proces. We houden liever vast aan wat we (denken te) kennen. Zeker in een wereld die op haar grondvesten staat te schudden en waar veranderingen elkaar in een moordend tempo opvolgen. Dan is er ruimte nodig in denken en doen. Ook voor de Nederlandse landbouw.

In de afgelopen eeuwen was en is de landbouw een drijvende en welvaart brengende kracht voor Nederland. Het land met water en verschillende soorten grond, het klimaat en het karakter en de mentaliteit van de bevolking, leenden zich bij uitstek voor het creëren van een - agrarisch en technologisch- succesvolle samenleving. De landbouw paste zich aan de veranderingen aan. Inmiddels blijkt het beschikbare land voor een groot deel ingenomen te zijn door steden waar het grote aantal inwoners zich niet of nauwelijks verbonden voelt met de agrarische omgeving. Inwoners die - als vanzelfsprekend - voldoende voedsel verwachten en daarnaast in hun omgeving een ruimte voor recreatie wensen. Dat brengt enorme veranderingen met zich mee voor de Nederlandse landbouw en de mensen die er in of voor werken.

Beleidsmakers en belangenorganisaties die (willen) vasthouden aan oude uitgangspunten, idealen, structuren of werkwijzen, gaan onder de druk van deze veranderingen hun positie verliezen. Gelegenheidscoalities nemen rollen en taken over en werken los of buiten de oude, bestaande regels en structuren. De veranderingen zetten door. Sneller dan we denken of mogelijk willen. We zullen er ruimte voor moeten maken zodat nieuwe ideeën en oplossingen zich (snel) kunnen ontwikkelen en doelen gerealiseerd.

Voedsel en ruimte

Tegen deze achtergrond zullen belangenorganisaties en overheden scherp moeten formuleren wat hun uiteindelijke doelen zijn. Daarbij gaat het in het toekomstige Nederlandse deel van Europa om twee dingen. Allereerst om voldoende, betaalbaar en gewenst voedsel voor de bevolking in en buiten de stedelijke gebieden. Ten tweede gaat het om het bieden van een recreatieve, goed beheerde natuurlijke ruimte rond de stedelijke gebieden. Dat vraagt om lef. Om ruimte in denken en doen en om het durven loslaten van alles wat zo vertrouwd lijkt. Gelukkig bieden twee Nederlandse eigenschappen houvast. Eigenschappen die Nederland en de Nederlandse landbouw al eeuwenlang succesvol maakten: karakter en mentaliteit.

Met behulp van ruimte in denken en doen kunnen oude regels verdwijnen en kunnen nieuwe samenwerkingsverbanden worden gefaciliteerd. Kunnen experimenten vrij baan krijgen, zodat kennis en knowhow zich verder kunnen ontwikkelen.

In een tijdperk van veranderingen is per definitie alles mogelijk. Voldoende en gewenst voedsel van niet ver weg kan beschikbaar, betaalbaar en verkrijgbaar zijn. Een recreatieve omgeving met goed beheerde duurzame natuur is ook niet onmogelijk. Geld verdienen door het ontwikkelen van een nieuwe landbouw en het wereldwijd aanbieden van de nieuwe knowhow, is al eerder gedaan. Dat kan -ook in een veranderende wereld - opnieuw. Er is alleen ruimte voor nodig in denken en doen.

In 2030 zullen beleidsmakers van overheden, belangenorganisaties en ngo’s ruimtescheppers moeten zijn, die niet nadenken, maar voordenken en faciliteren. Zij bieden letterlijk en figuurlijk ruimte aan de landbouwers die de voedsel- en natuurdoelen zullen gaan realiseren.

In 2030 hebben de landbouwers de belangrijke taak om hun bijdrage te leveren aan voldoende, gewenst voedsel en hebben ze de verantwoordelijkheid om de aan hen toevertrouwde ruimte duurzaam te beheren en te benutten.

Ruimte in denken en ruimte in doen. Veranderingen kunnen ook mooi zijn.