Column: Overheid, gun boeren de oplossing
Deze week vielen mij twee berichten in de landelijke media op die op het oog tegengesteld zijn aan elkaar. Aan de ene kant de berichtgeving over de problematische bedrijfsopvolging in de landbouw. Het CBS kwam met de laatste cijfers, maar het was eigenlijk geen nieuws. Bedrijfsopvolging is al tientallen jaren een probleem en de stikstofcrisis maakt dat probleem niet kleiner. Aan de andere kant schreef het Financieel Dagblad (FD): ‘Uitstootrechten leveren boeren op papier miljarden euro’s op’. Op basis van een aantal bronnen berekende het FD dat de waarde van stikstof- en fosfaatrechten circa 18 miljard euro bedraagt. Ook geen nieuws, want collega-uitgever Boerenbusiness bracht vorig jaar al de inschatting dat het om 17 miljard euro ging.
Oplossing gunnen
Met zoveel financiële waarde zou je denken dat er potentie zit in de sector en is het voor een buitenstaander moeilijk te begrijpen waarom bedrijfsopvolging een probleem is. Dat heeft alles te maken met de overheid. Het ligt denk ik nog niet eens zozeer aan de strenger wordende regelgeving om minder uit te stoten, want aanscherpingen zijn er ook voortdurend in andere sectoren dan landbouw. Het ligt wel aan een gebrek aan visie en koersvastheid van het beleid en de wil om boeren een oplossing te gunnen. De stikstofcrisis legt dat mooi bloot.
Geen perspectief
Ik vond het vorig jaar tekenend dat er vanuit de overheid snel werd opgeschaald met de opkoopregeling varkenshouderij en dat er nieuwe stoppersregelingen werden bedacht. De eerste acties waren vooral bedoeld om de sector kleiner te maken. Regelingen die stikstof fors reduceren én boeren perspectief geven, kwamen er niet. En dat zijn juist oplossingen die boeren behouden, perspectief geven en het dus ook weer interessant maken voor potentiële bedrijfsopvolgers om wel door te gaan met het bedrijf. De vraag is waarom het ministerie van LNV geen werkgroep heeft opgezet om zelf zo snel mogelijk met dit soort oplossingen te komen. En uitzicht op dat soort regelingen is er ook nog niet. Het voedt de gedachte dat de overheid boeren liever kwijt is dan rijk, omdat de grond voor andere functies nodig is.
Nieuwkoopse boeren
Het enige concrete plan wat er nu ligt rondom stikstofuitstoot reduceren met perspectief voor bedrijfsontwikkeling komt dan ook niet van ambtenaren, maar van boeren zelf. Het gaat om de Nieuwkoopse boeren die de interesse van de Rotterdamse haven hebben weten te wekken. Ze willen hun stallen emissiearm maken en de ‘stikstofdepostievermindering’ verleasen. Of eigenlijk andersom, want ze hebben de opbrengst van het verleasen nodig om te kunnen investeren in emissiearme stallen. En dan wordt er ondertussen ook nog flink afgeroomd voor de natuur.
Ambtelijke molens
Als alles doorgaat gaat minister Schouten komende week in Nieuwkoop kijken. Mocht het kabinet vandaag aftreden, dan is het even de vraag of het bezoek doorgaat. Mocht ze langsgaan, dan hoop ik wel dat de minister iets meer meebrengt dan bemoedigende woorden. Bij de presentatie van het plan kregen de boeren veel media-aandacht en applaus, ook vanuit de politiek. Maar sinds de lancering in september lijken de ambtelijke molens ook hier traag te draaien. En een val van het kabinet, die een lange demissionaire status door de verkiezingen alleen nog maar langer maakt, gaat de versnelling niet geven.
Handtas
De boeren willen zeker weten dat ze de stikstof, die ze voor een langere termijn verleasen, altijd weer terug krijgen. Dat moet juridisch geborgd worden. Met een beetje goede wil hadden de provincies en het ministerie dat samen wel uit kunnen denken, dus wie weet zit dat in haar handtas komende week. Wat ook helpt is een versnelling van de RAV-erkenningen. Of nog beter, een andere soort erkenning. Er is wetenschappelijk bewijs genoeg dat het scheiden van mest en urine aan de bron de uitstoot flink reduceert. Per koestalplaats een reductie van 13 naar 4 kilo ammoniakuitstoot. In plaats van duur en meerjarig onderzoek kan de overheid zo’n reductie best waarborgen met wat extra maatregelen, zoals het verdunnen van de mest met water bij uitrijden en meer weidegang. In plaats van dure systemen waar vooral stalinrichters geld aan verdienen, zijn er dan simpele oplossingen te bedenken die goedkoper zijn en veel sneller geïmplementeerd kunnen worden.
Waar een wil is
Eigenlijk is het meer de vraag of de minister en de rest van de overheid de wil heeft om tot dit soort praktische oplossingen te komen. Of ze boeren perspectief willen geven. Of ze bedrijfsopvolging echt een probleem vinden. Of ze boeren in Nederland willen houden. Volgende week weten we meer.
