Boerenprotesten: Dit moet u weten voor u op de trekker stapt

Het gaat om een rapport dat de Leidse professor Milieu en Duurzaamheid Jan Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman hebben opgesteld. Anders dan wat is verteld, is dat rapport niet geschreven in opdracht van het Ministerie van LNV, en er is niet aan meegewerkt door mensen als Cees Veerman, Hans Huijbers of topambtenaren van het ministerie. Wel heeft het ministerie een subsidie verleend om dit rapport uit te werken, maar dat was naar aanleiding van een projectvoorstel dat Erisman en Strootman daar hadden ingediend. Het ministerie heeft geen opdracht geformuleerd en heeft zich niet met de inhoud bemoeid.

Dat plan, ‘Naar een ontspannen Nederland’, gaat verder dan enkel stikstof; de auteurs hebben gekeken voor welke juridische opgaven Nederland de komende jaren staat, en op welke delen van het land die opgaven vooral neerslaan. Op die manier is te zien in welke gebieden landbouw nog de ruimte heeft en waar het moeilijker wordt.

Strootman en Erisman concluderen dat heel veel opgaven juist in die twee gebieden bij elkaar komen - stikstof, waterkwaliteit, CO2-emissie uit de bodem - en dat boeren daardoor weinig ruimte hebben. Maar verder dan die conclusie gaan ze niet; zij adviseren niet hoe de overheid daarmee om moet gaan. En ze stellen zeker niet dat de landbouw uit die gebieden moet verdwijnen. Dit waren conclusies van de media.

Ook dat klopt niet helemaal. Het PBL concludeert dat er geen plaats is voor de landbouw als de politiek strak blijft vasthouden aan stikstof als de enige maatstaf voor natuurherstel in Natura 2000-gebieden. Maar het geeft ook een andere mogelijkheid - een die niet op het netvlies staat van de landelijke en regionale politiek.

Er zijn andere manieren om aan natuurherstel te doen dan enkel stikstof. Sterker nog, de Vogel- en Habitatrichtlijn spreekt niet eens over stikstof, enkel over natuurherstel. En dat herstel kan ook bereikt worden met een combinatie van maatregelen, bijvoorbeeld op het gebied van waterkwaliteit, de grondwaterstand, of de grootte van het leefgebied. Dat betekent niet dat er geen stikstofmaatregelen genomen hoeven te worden, maar wel dat stikstof niet allesbepalend is.

Dan zal er in grote delen van Nederland geen ruimte zijn voor landbouw, concludeert het PBL. In gebieden als het Korenburgse Ven en de Deurnsche en Mariapeel is de stikstofdepositie uit het buitenland alleen al groter dan de Kritische Depositiewaarde. Zolang de politiek die KDW allesbepalend laat zijn, is er dus geen ruimte voor enige stikstof van Nederlandse bodem. Ook niet voor landbouw.

Dat betekent ook dat de maatregelen die boeren daar nu nemen om de stikstofuitstoot te verminderen, op termijn niet voldoende zullen zijn, en dat de investeringen die ze daarvoor doen niet terugverdiend kunnen worden. Bovendien biedt de nieuwe stikstofwet geen enkele garantie voor de vergunningverlening of bestaande vergunningen. Er zitten teveel juridische hiaten, die boeren geen rechtszekerheid bieden. Dat is wat het PBL-rapport beschrijft.

Probeer de politiek dan vooral duidelijk te maken dat natuurherstel van meer afhangt dan stikstof alleen. Dat doorgaan op de ingeslagen weg eenvoudigweg betekent dat de landbouw, in welke vorm dan ook, ten dode opgeschreven is in Nederland. En weet je gesteund door een overgrote meerderheid van de bevolking; in een peiling op Radio1 wilde 95 procent van de respondenten dat de landbouw in Nederland moet blijven bestaan. Als de overheid de wil van Nederland wil volgen, zal ze het stikstofbeleid dus grondig moeten herzien.