Versnelling in gebruik naaldloos vaccineren

Er zijn twee technieken voor naaldloos vaccineren. De ene brengt de entstof in de huid (intradermaal). MSD ontwikkelde de IDAL, terwijl Hipra de Hipradermic ontwikkelde en produceert.

De andere techniek is het naaldloos inbrengen in het spierweefsel (intramusculair). Daarvoor gebruikt Boehringer Ingelheim de FreVAX. De keuze van Boehringer Ingelheim is logisch, omdat hun ‘naaldvaccins’ ook geschikt zijn om onder druk in te brengen in het spierweefsel. De varkenshouder kan de vaccins en dosering blijven gebruiken die hij gewend is. „Onze vaccins worden gedragen door een waterige adjuvant en zijn daarmee geschikt om onder druk in te brengen”, weet Anita Adams, senior accountmanager swine bij Boehringer Ingelheim. De partijen die inzetten op het intradermaal inbrengen, benoemen het voordeel van de stimulatie van cellulaire immuniteit bij deze methode.Jos Broere, accountmanager varkens bij MSD weet waar het in de vorige eeuw stokte met naaldloos vaccineren. „We ontwikkelde deze voor de Aujeszky-enting. Het succes van het vrij worden van dit virus betekende ook het einde van entingen hiertegen in Nederland. Later volgde een bruikbaar vaccin tegen PRRS maar de markt was minder geïnteresseerd. Het was nieuw en eerst alleen voor zeugen geregistreerd. We hebben toen wel bewust gekozen om de ontwikkeling van de intradermaal geschikte vaccins en bijhorende apparatuur door te zetten.” MSD heeft nu vier vaccins die intradermaal mogen worden gebruikt, terwijl Hipra twee vaccins (tegen drie ziektes) op de markt brengt.

Dierwelzijn en controle

Nu spelen andere factoren een rol bij een vernieuwde en, volgens betrokkenen, blijvende ontwikkeling van naaldloos intradermaal enten. Belangrijk is de grotere interesse in dierwelzijn. Zeker in de kraamstal geeft naaldloos enten minder stress bij de biggen. „Daar is veel onderzoek naar gedaan”, zegt Maartje Wilhelm, business unit manager bij Hipra Nederland. „Biggen schreeuwen minder hard, lang en hoog. Dit is een duidelijke en geaccepteerde pijnindicatie. Het is ook beter voor de mensen in de stal.”

Bij een gebruikte naald bestaat het risico van overdracht van een ziekte. Vooral de verspreiding van PRRS is berucht, maar het risico geldt voor alle in het bloed, c.q. weefselvocht aanwezige ziektekiemen. Toch ziet Adams de naald niet verdwijnen. „Varkenshouders hebben vaak een goed gevoel bij een naaldenting. En meerdere vaccins zijn specifiek daarvoor ontwikkeld; die kun je niet naaldloos toedienen. Zorgvuldig werken voorkomt verspreiding en vermindert stress, ook wanneer je een naald gebruikt. Dierwelzijn is van meer factoren afhankelijk dan de methode van toediening.”

Een nieuw fenomeen is dat de apparaten voor het naaldloos toedienen uitgerust zijn met software. Zo legt de Hipradermic het aantal entingen, de gebruikte entstof, batchnummer en datum vast. „In ketenproducties komt vraag naar die gegevens”, weet Wilhelm. „Zo kun je als vermeerderaar aantonen dat je bepaalde entingen hebt uitgevoerd en daarvoor betaald wilt worden, terwijl de handelaar kan aantonen dat dieren goed en betrouwbaar zijn behandeld wanneer hij ze doorverkoopt.”

Dat elke farmaceut een eigen apparaat heeft ontwikkeld, lijkt bijzonder. „Een varkenshouder kiest voor het vaccin dat hij wil gebruiken; daar krijgt hij dan het apparaat bij”, verklaart Wilhelm. „Ons apparaat leest voor gebruik een chip uit op de entstofverpakking. Anders werkt het niet.” Alle drie de partijen verzorgen de introductie en begeleiding. „Net als bij een naaldenting is zorgvuldig werken een vereiste”, weet Broere.Een varkenshouder die kiest voor een vaccin in combinatie met naaldloos enten, kiest dus voor een bepaald systeem en voor een extra relatie met de leverancier. Met de FreVAX is het in principe wel mogelijk om andere vaccins toe te dienen. Vanuit de praktijk wordt de relatie, vanwege de keuzemogelijkheden, niet gezien als groot probleem. Het vraagt om een goede afweging van waar men zich goed bij voelt en/of wat het beste past bij het bedrijf.

De apparaten worden in bruikleen gegeven, waarbij de farmaceut zorgt voor back-up bij storing of gebruiksproblemen. Dat kan door servicebeurten, beschikbaar hebben van reserve-apparaten of – dankzij de software – een helpdesk op afstand. „Met onze vaccins kun je zelfs weer terugvallen op de injectienaald”, meldt Adams als understatement.

Praktische verbeteringen

Alle partijen maken in de ontwikkeling gebruik van praktijkervaringen; ondertussen op enkele honderden bedrijven. „Zo blijkt de Nederlandse boer gemiddeld vrij lang, zijn de hokafscheidingen vrij laag en was daarmee onze standaard waarop de Hipradermic bevestigd werd te laag. Als ontwikkelaar merkt je dat niet; dat hebben we dus snel aangepast. Arbeidsgemak is essentieel, ook door de inzet van extern personeel”, vertelt Wilhelm

De wat zwaardere FreVAX wordt vaak gebruikt met een bevestiging op de hokafscheiding. Een rode of groene ledlampkleur geeft aan wanneer een vaccinatie niet of wel goed is verlopen. „Door de vaste opstelling houd je de biggen altijd op dezelfde manier voor het apparaat; dat verhoogt de betrouwbaarheid. Is het toch niet goed gegaan, dan zie je dat direct”, aldus Adams.

Ook MSD gebruikt praktijkervaringen. „Bij het wisselen van de flacons is het handig de IDAL op de kop te houden; dan krijg je geen problemen met de ontluchting. In de komende update, de 3G+, gaat vanaf de 90ste dosering de IDAL trillen en komt een vaccinflesje in het display. Een waarschuwing dat je de flacon moet wisselen. Raakt deze na de 100ste dosering leeg en is geen volledig shot meer mogelijk, dan gaat het apparaat automatisch spoelen en dat hoeft niet altijd. En is het apparaat 3 seconden op de kop gehouden bij het wisselen dan staat de teller weer op nul”, legt Broere uit. „Zo kun je zonder een nieuwe versie te moeten uitrollen, via de software toch verbeteringen doorvoeren.”

Naaldloos zet door

Stokte begin deze eeuw de ontwikkeling van het naaldloos enten, nu is een versnelling gaande. Steeds meer vaccins worden ontwikkeld voor zowel het gebruik in de huid als in de spier. „Dat is niet altijd makkelijk”, weet Wilhelm. „Bij de spierenting heb je het over een volume van 1 of 2 cc, in de huid over maximaal 0,2 cc. En daar moet wel alles inzitten. We denken echter dat de extra stimulatie van cellulaire afweer, in combinatie met de andere voordelen, deze inspanning waard maakt.”

Ook Broere zit er zo in. „Uit een publicatie blijkt dat het toedienen van vier pathogenen op hetzelfde moment en dezelfde kant van de nek even effectief is als het afzonderlijk toedienen van vier individuele. Met de IDAL Twin werden, dankzij een mengvaccin, drie vaccins in één beweging verstrekt, met een tweede IDAL werd direct ook een vierde vaccin gegeven. De diverse adjuvants verdragen elkaar en geven geen problemen bij het dier.”

Ook Adams ziet vooral in de arbeidsomstandigheden een voordeel. „Niet zozeer de techniek maar de vaccinatienauwkeurigheid bepaalt het resultaat.”