Column: Stikstoffuik

Met een lang paasweekeinde voor de deur besloot ik mijn tijd maar eens nuttig te besteden aan het lezen van een boek, namelijk De Stikstoffuik van Arnout Jaspers. Thuis heb ik de rust niet om dat te doen, dus toog ik naar de Zeeuwse kust. Na twee uur terreur van campers en precies-100-rijdende-linksrijders kwam ik op de plaats van bestemming.

Eindelijk rust en geen last van het met stront en stikstof bedekte Brabant. Het boekje van Arnout is gelukkig niet dik en geschreven in eenvoudige taal. Ideaal voor BBB-stemmers (zij zijn oud en laagopgeleid), maar zeker ook voor Kamerleden en ambtenaren. Die zijn misschien wel hoog opgeleid (allemaal minimaal HBO behalve Sylvana Simons volgens haar interview), maar hebben dan een cursus bestuurskunde of communicatie gedaan. Van opleiden is ook daar geen sprake.

Het boekje van Arnout is een absolute aanrader

Het boekje van Arnout is een absolute aanrader en zou iedereen met interesse en macht (om over stikstofbeleid te beslissen) moeten lezen. Ik heb begrepen dat minister Adema het in ieder geval doet. Om mensen te stimuleren wil ik in deze blog toch een kleine samenvatting geven. En hoewel ik in het commentaar op mijn blogs altijd het verwijt krijg dat ik zakelijk belang heb bij wat ik schrijf (wat ik ook nooit ontken), kan ik nu naar eer en geweten zeggen dat ik mijnheer Jaspers niet persoonlijk ken en geen aandelen heb in uitgeverij Blauwburgwal.

Om te beginnen is het goed om onderscheid te maken tussen de stikstofcrisis en de klimaatcrisis (zijn het eigenlijk wel crises?). Het Nederlands stikstofprobleem heeft niets met klimaat te maken. Het is een lokaal probleem dat heeft te maken met een bepaalde staat van de gewenste natuur in onze Natura-2000 gebieden.

Om te beginnen is het goed om onderscheid te maken tussen de stikstofcrisis en de klimaatcrisis

De neerslag van enkele stikstofverbindingen (ammoniak en stikstofoxiden) is één van de variabelen die deze staat bepalen. De beïnvloeding van onze gezondheid door water- en luchtkwaliteit staan hier los van. Hetzelfde scheikundig element (N = stikstof) maar andere oorzaak en gevolgen. De klimaatcrisis (opwarming van de aarde) heeft alles te maken met de uitstoot van broeikasgassen (kooldioxide, methaan en enkele andere gassen) die niet of zelden stikstof bevatten.

We zeggen in Nederland een trias politica te hebben (scheiding van wetgevende macht, uitvoerende macht en controlerende macht) waardoor het maken, uitvoeren en controleren van regels gescheiden is en daardoor in balans. Echter, in alle drie die gremia (regering, rechters en kamerleden) zijn de mensen bijna allemaal verbonden aan een politieke partij.

Rechters in Nederland maken dan ook politieke keuzes en met het voorzorgsprincipe in de gereedschapskist, kan men alles verbieden. Omdat we nooit 100% zeker weten of iets schadelijk is, kan men dus bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde gewassen weren, pesticiden verbieden of innovatieve stalsystemen afkeuren. Zo keurde de rechter dus ook de PAS-wetgeving af en hebben we een stikstofcrisis, een juridisch probleem.

Vergelijkingen met de natuur in het jaar 1900 raken dan ook kant nog wal

Natuurbeheer en het beoordelen van de staat van de natuur is ingewikkeld. Ecosystemen zijn namelijk niet constant en passen zich continu aan. Er is dus ook geen sprake van een kaartenhuis dat in elkaar valt, maar een systeem wat verandert. Vergelijkingen met de natuur in het jaar 1900 raken dan ook kant nog wal. Toen woonde er ruim 5 miljoen mensen in Nederland en was de industrie en het verkeer veel minder. Om toch een eenvoudige maatstaf te hebben, hebben we AERIUS, een rekenmodel. Zoals elk model is het een benadering van de werkelijkheid en kent het een bepaalde onzekerheid.

De onzekerheid van het AERIUS model is vrij groot maar beter hebben we niet. De rechter heeft beslist dat we het hiermee moeten doen en dat dan de Kritische Depositie Waarde (de maximaal toegestane hoeveelheid neerslag van ammoniak en stifkstofoxiden) nul moet zijn. We komen dan door de technische beperkingen van AERIUS op 0,07 gram per hectare per jaar, een vogelpoepje. En dat geldt voor alle Natura 2000 gebieden en hun bufferstroken, terwijl het per type natuur zeer verschillend is hoe het op stikstof reageert.

In het buitenland liggen deze grenzen veel hoger. In Duitsland bijvoorbeeld op 300, ruim 4000 keer zo hoog. Dat geldt ook voor bedrijven net over de grens. Dat Nederland strenger moet zijn dan andere landen omdat we viezer zijn, is niet waar. We hebben geen Beieren wat onze gemiddelde, landelijke stikstofdepositie verlaagt.

Dat Nederland strenger moet zijn dan andere landen omdat we viezer zijn, is niet waar

Als klein en dichtbevolkt land hebben we heel veel en veel kleine Natura 2000 gebieden aangewezen. Dat is met deze wetgeving niet handig en zet een heel land op slot. Er is in de EU geen procedure om het aantal natuurgebieden te verkleinen, wel om dat aantal te vergroten. Natuurorganisaties in Nederland willen dat. Ondertussen zijn die natuurorganisaties volop bezig te natuur naar hun wens in te richten. Nieuwe planten en dieren (die hier allang uitgestorven zijn of hier nooit geleefd hebben) worden uitgezet en geholpen. Deze soorten zijn vaak stikstofgevoelig en dus wordt het probleem alleen maar groter.

Het wrange is dat de biodiversiteit in Nederland er niet bij gebaat is, aangezien deze arme natuurgronden minder insecten bevatten dan een weiland. Die biodiversiteitsramp waar we in Nederland mee zitten, is waarschijnlijk ook flink opgeblazen. Met wilde zoogdieren en bossen gaat het in Nederland goed en deze fauna en flora tieren niet welig als er een slechte biodiversiteit is. En uitsterven van een diertje in Nederland betekent nooit uitsterven van deze diersoort. Nederland heeft namelijk helemaal geen unieke diersoorten in haar natuur.

Ik ben benieuwd wat voorstanders van de huidige stikstofaanpak van dit boek vinden

Ik vond het boek van Jaspers duidelijk en een juiste discussie aanzwengelen. Hij beweert nooit dat er niets hoeft te gebeuren, maar stelt alleen de gekozen aanpak ter discussie. Ik ben benieuwd wat voorstanders van de huidige stikstofaanpak van dit boek vinden. Tot nu toe lees is in de media alleen maar commentaren als: ‘we kunnen niet anders’, ‘het moet van de EU’ en ‘wetenschap ontkenner’.

Jaspers gebruikt populaire termen als ‘wensnatuur’, ‘stikstoflobby’ en ‘een vogelpoepje stikstof’ en positioneert zich daarmee in de populistische hoek. Dat is jammer maar ik vraag me af of hij anders deze aandacht had gekregen. Als ik professoren hoor praten over ‘vermoorden van dieren in een failliete bio-industrie’ is een beetje tegengas geen overbodige luxe. Professor Erisman (de stikstofprofessor) zei in een discussie met Jaspers op Radio 1 in ieder geval dat de feiten in het boekje kloppen. Het is de vraag hoe je er mee omgaat. Andere inhoudelijke reacties van ter zake deskundigen heb ik nog niet gelezen of gehoord. Ik ben benieuwd.